GİRİŞ: Kolesterol granülomu baş-boyun bölgesinde; özellikle orta kulak ve çene kemiği lezyonlarında sıklıkla karşımıza çıkan, diğer organlarda ise nispeten daha nadir görülen inflamatuar bir durumdur. İlk olarak 1917 yılında Manase tarafından tanımlanan lezyonların, inflamatuar durumlardaki remodelling sırasında açığa çıkan bazı trombotik ve anti-trombotik maddelere bağlanan lipid ürünlerinin akümülasyonu sonrası oluştuğu varsayılmaktadır. Jinekolojik sistemde oldukça nadir olup özellikle kemoterapi sonrası doku tamiri içeren reaksiyonlarda ve bazı teratomlarda ksantogranülomatöz değişikliklerin olabildiği bilinmektedir. Pelvik endometriozisi ve kanamalı korpus luteumu bulunan vakamızda ise eksojen heparin ve warfarin kullanımının doku tamirini zorlaştırıp yaygın pelvik kolesterol granülomlarının oluşumuna zemin hazırladığı düşünülebilir.

OLGU: On yıldır derin ven trombozu nedeniyle takipli ve düşük molekül ağırlıklı heparin kullanan, 47 yaşındaki kadın hasta kasık ağrısı ile jinekoloji kliniğine başvuruyor. Fizik muayenesinde patoloji saptanmayan hastanın ultrasonunda uterusta multipl myomlar ve sağ adneksiyel bölgede multiloküle kist görülüyor. TAH + BSO yapılan hastanın materyalinin makroskopik incelemesinde uterusun myomatö olduğu, sağ adneksiyel bölgenin 9 cm çapında uterusa yapışık kistik kitle halinde olduğu ve bilateral adneksler ile uterus serozasının kahverenkli kanamalı olduğu izleniyor. Her iki adneks yüzeyinde sarı renkli çizgilenmeler dikkati çekiyor.

H&E kesitlerde sağ adneksiyel bölgede, granüloza ve teka hücreleri iyi seçilebilen, kanamalı ve muhtemelen ruptüre olmuş korpus luteum kisti izlenmiştir. Sol over parankimi düzgün olup yüzeyinde mikroskopik endometriozis alanları saptanmıştır. Sağ adneksiyel bölgedeki kist yüzeyi ve uterus serozasında yarık benzeri boşluklar, mikrovasküler proliferasyon ve dev hücreler ile karakterize kolesterol granülomları tespit edilmiştir.

SONUÇ: Kolesterol granülomlarındaki lipid içeriği, kan ürünlerinin anaerobik yıkımı sonrası akümüle olmaktadır. İmmatür granülasyon dokusundaki stromal hücreler tarafından sentezlenen heparan sülfat, LDL reseptörü benzeri etki göstererek LDL ve diğer apolipoproteinleri bağlama kapasitesine sahiptir. Özellikle rejenerasyon siklusu fazla olan dokularda bu lipid akümülasyonu da artmaktadır. Bunun sonrasında kolesterolün kondansasyonu ile oluşan kristaller ortamdaki dev hücrelerin esas sebebidir.

Önceleri kolesterol granülomlarının oluşumunda kan kolesterol seviyesi yüksekliğinin etkili olduğu düşünülse de günümüzde bu granülomların kan lipid düzeyi ile ilişkili olmadığı, dokunun kendi dinamikleri çerçevesinde oluştuğu bilinmektedir. İlaç kullanımının etkisini gösteren bir yayın mevcut olmamakla birlikte anti-trombotik etki gösteren proteinlerin granülom oluşma mekanizmasında yer alması yine bu etkiyi gösteren ilaçların etyolojide rol oynayabileceğini düşündürmektedir.